Hoe doen jullie dat? Eten uit de streek

Geruststellend nieuws. Stel, Nederland komt in een buitengewone crisissituatie terecht, waardoor er geen import en export meer mogelijk is. Er blijkt dan voldoende voedsel te zijn voor iedereen: brood, aardappelen, suiker, peulvruchten, groenten, fruit, melk, vlees en eieren, het is er allemaal. Dit menu is aan te vullen met voedsel uit eigen moestuin, van brouwerijen, jacht en visvangst. Nieuwsbericht gemist >

Vorige week at ik als lid van het streekteam van Dynamic Food alleen maar streekproducten, deze week profiteer ik als supermarktteam-lid optimaal van de voedselexport en -import. Eindelijk weer thee en chocola. Maar een mens is nooit helemaal tevreden; nu mis ik weer het lokale eten. Het supermarktbrood is veel minder lekker dan het streekbrood en lokale appels hebben veel meer smaak.

Vorige week leefde ik in een overzichtelijke wereld zonder E-nummers en ingewikkelde toevoegingen met onuitspreekbare namen. We produceerden als streekteam veel minder afval en genoten meer van het eten. We koesterden onze maaltjes, omdat het zoveel moeite kostte ze bij elkaar te verzamelen.

Ik mag deze week niets eten uit de streek, maar ik mag er gelukkig wel over schrijven. Daarom ga ik vandaag in op een vraag die mij vorige week vaak is gesteld; 'Eten uit de streek, hoe doen jullie dat eigenlijk?'


Een definitie van het streekproduct

Onderzoeksbureau Motivaction heeft in 2009 het potentieel van Streekproducten onderzocht. In het onderzoek werden de termen Nederlandse Oorsprong, Streekproducten en lokale producten nader bekeken. Het bleek dat de meeste consumenten niet wisten wat deze termen betekenden. Een product dat bij de boer is gekocht, werd door de respondenten per definitie als betrouwbaar, authentiek en biologisch gezien. Klopt die aanname?

Ook kwam in het onderzoek naar voren dat de consument verward is geraakt over de kwaliteit van haar voedsel en dat zij de supermarkt wantrouwt. Verder worden streekproducten als lekker en gezond ervaren, maar slechts een deel van de Nederlanders is bereid er ook daadwerkelijk méér voor te betalen. 

Maar wat is nou eigenlijk een streekproduct? Alle producten komen toch uit een streek ergens uit de wereld? Hoe weet je of wat je koopt ook biologisch is of duurzaam is geproduceerd? Waar komen de producten op de boerenmarkt vandaan en waarom staan er op groente en fruit geen keurmerken?

Om te weten waar een product vandaan komt moet je vaak ernaar vragen bij de verkoper. Tijdens de streekweken kwamen we er achter dat ketens als Estafette en Ekoplaza nauwelijks streekproducten verkopen en bovendien vaak niet weten waar hun producten vandaan komen. Gelukkig kunnen andere bedrijven (bijvoorbeeld slagerij De Groene Weg) wèl de herkomst van hun producten herleiden, en staan op een streekmarkt een aantal boeren die de producten van hun eigen land verkopen.

In de supermarkt vind je daarnaast een aantal keurmerken. Meestal zit hier overigens geen onafhankelijke controle achter. Tenzij de producent is aangesloten bij Stichting Streekeigen Producten Nederland of het product een Europees keurmerk draagt. Ik heb de keurmerken voor jullie in een afbeelding gezet. Sommige producten dragen naast een van onderstaande keurmerken ook andere keurmerken, zoals het Scharrel- of EKO-keurmerk.

keurmerken voor streekproducten

De definitie van een streekproduct is per keurmerk verschillend. Willem & Drees verkoopt alleen producten van het seizoen en wil biodiversiteit en duurzame teelt stimuleren. Daarnaast kun je ervan uit gaan dat de Willem & Drees-producten nooit verder dan 40 km van de supermarkt vandaan komen. Bij het keurmerk 'van eigen erf' geldt een ratio van 100 km. Op de website van Mileucentraal vind je een overzicht van alle keurmerken en de definities die de keurmerken hanteren.  Er zijn overigens maar een aantal Nederlandse producten die een officiële Europese erkenning hebben. Nieuwsgierig welke dat zijn? >

Hoe vind ik producten uit de streek?
Eerst moet je voor jezelf bepalen wat jouw definitie van de streek is. Dat kan bijvoorbeeld je provincie zijn, maar het kan ook een specifiek gebied daarbinnen, bijvoorbeeld de Veluwe of de Liemers zijn. In Amerika is het 100mijl-dieet op dit moment populair. Dat komt neer op een ratio van 160 kilometer rondom je eigen woonplaats.

Daarnaast is het belangrijk voor jezelf te bepalen hoe streng je wilt zijn. Wil je een locavoor worden en echt alleen maar lokale producten eten, of mogen samengestelde producten voor een bepaald percentage uit de streek komen. Koffie, Chocolade, zout en peper worden helaas niet lokaal verbouwd, maar andere 'exotische' producten zoals paksoi en chilipepers vaak wel.

Daarna kan je op de lokale boerenmarkt,  bij een slagerij, kaaswinkel, natuurwinkel en soms zelfs in de supermarkt op zoek naar producten uit jouw regio. Let op dat regionale producten niet automatisch biologisch zijn en eieren dus ook niet altijd van scharrelkippen komen. Laat je ook hier niet verleiden door termen als 'ambachtelijk bereid' en mooie plaatjes van gelukkige koeien, maar ga op zoek naar meer informatie.

Er zijn ook een aantal handige websites zoals doedestreekproef.nl, streekproducten.startpagina
en nederlandsestreekproducten.nl, waar je direct producten uit jouw regio kan vinden en soms zelfs bestellen. Deze sites zijn helaas allemaal (nog) niet compleet dus geef niet te snel op en zoek via google verder naar specifieke producten. Zo hebben wij bijvoorbeeld walnotenolie gevonden door eerst te onderzoeken welke plantaardige oliën er allemaal zijn om deze vervolgens te combineren met onze gewenste regio.

Waarom streekproducten?

Er zijn een aantal redenen om streekproducten te kopen, zoals:

• het stimuleren van de regionale economie en de werkgelegenheid. Veel producten worden gemaakt door kleine bedrijven die op een ouderwetse (ambachtelijke) manier produceren.
• het milieu minder belasten. Lokale producten hoeven niet van ver te komen, waardoor er minder transport nodig is en dus ook een lagere C02 uitstoot. Probeer wel seizoensgebonden te eten. Een tomaat uit de kas kost meer energie dan een Spaanse tomaat van het land. Je kunt ook in een eigen moestuintje of op het balkon je eigen groente en fruit verbouwen.  Voor citroenen en avocado's is het in Nederland te koud, maar je kunt ze wel in je eigen keuken of woonkamer verbouwen. 
• Veel streekproducten worden biologisch verbouwd en zijn afkomstig uit diervriendelijke veeteelt en duurzame visserij. Daarnaast bevatten ze doorgaans minder conserveringsstoffen. 
• het stimuleren van de biodiversiteit. Het verbouwen van verschillende soorten houdt de natuur in balans en voorkomt uitgeputte landbouwgronden.
• het ontdekken van nieuwe smaken. Veel lokaal verbouwde groente en fruit vind je niet in de supermarkt. 
• voedselveiligheid. We weten vaak niet meer waar onze producten vandaan komen en weten niet of we grote bedrijven kunnen vertrouwen. Dat is met streekproducten anders.
• behoud van de natuur. De koeien in de wei, bloeiende aardappelvelden en maïsvelden bepalen voor een deel ons landschap.

Een aantal streekproducten zijn duurder dan 'gewone' producten. Tijdens de streekweek hebben we ervaren dat het vinden van voedsel niet vanzelfsprekend is, waardoor we ook minder hebben weggegooid. De producten werden verkocht voor de prijs die het waard is. Veel producten die je in de supermarkt koopt, worden onder de kostprijs verkocht als lokkertjes voor consumenten of om de concurrentie uit te schakelen. Een fles wijn voor 2 euro is geen realistische prijs. Deze prijs is inclusief de fles, de kurk, het transport, de teelt, het persen van de druiven en winstmarges voor de wijnboer, de importeur en de supermarkt.

Zelf zal ik waarschijnlijk nooit een pure locavoor worden, maar ik vind het wel belangrijk om na te denken over wat ik eet om vervolgens mijn eigen keuzes te maken. Als ik kan kiezen tussen een appel uit Nederland of een appel uit Amerika, dan is de keuze snel gemaakt, maar ik kan me niet voorstellen dat ik nooit meer een ananas of een mango koop. Daarvoor speelt smaak voor mij een te belangrijke rol. Als ik moet kiezen tussen alleen maar streekproducten of alleen maar supermarktproducten zou ik wel voor streekproducten kiezen. Gelukkig hoef ik niet te kiezen en daarom verheug ik me nu al op mijn ontbijt van a.s. maandag: Streekbrood met roomboter en hagelslag en een grote kop thee (hopelijk met munt uit eigen tuin). Een perfecte combinatie van beide werelden.

Benieuwd wat ik de afgelopen dagen gegeten heb? In de voedingslijst houd ik dagelijks bij wat ik eet, waar het vandaan komt en wat de ingrediënten zijn. Volg ook ons experiment op facebook.